Toý-mä­re­ke­ler­de, üýş­me­leň­ler­de adam­laryň ara­syn­da bir zat ba­ra­da je­del gi­den­de, ylym­ly-bi­lim­li, hat-so­wat­ly adam­lar: «Magtym­gu­luda şeý­le­räk», «Py­ra­gy şeý­le di­ýip­dir» di­ýse, şol ýerde je­del­ler ke­sil­ýär. Se­bä­bi halky­myz Mag­tym­gu­ly Py­ra­ga, onuň pel­se­pe­wi pi­kir­le­re baý bo­lan şy­gyr­la­ry­na bü­tin kal­by bi­len ynanýar. Türk­men hal­ky­nyň şöh­rat­ly ta­ry­hyn­da, nus­ga­wy ede­bi­ýa­tyn­da uly orun tut­ýan Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň ede­bi mi­ra­sy eg­sil­mez ru­hy ha­zy­na­dyr. Mag­tym­gu­ly­nyň dö­re­di­ji­li­ginde hal­ky­my­zyň dün­ýä ha­kynda­ky oý­lan­ma­la­ry­nyň, pi­kir-dü­şün­je­le­ri­niň çuň­lu­gy we öze­ni jem­le­nen­dir. 

Şa­hyr il-ul­su­ny ja­ny-te­ni bi­len sö­ýüp, bu duý­gu­sy­ny şy­gyr­la­ry­na siň­di­ren söz us­sa­dy­dyr. Hal­ky­ňa, ýur­du­ňa bo­lan söý­gi oňa goý­ýan gadyr-gym­ma­ty­ňa bag­ly­dyr. Is­len­dik me­se­lä­niň çöz­gü­di bol­sa dur­muş nuk­daý­na­za­ryn­dan sere­dil­me­li­dir. Il-gü­nüň bäh­bi­di­ni öňe sür­mek ha­ky­ky adam­kär­çi­li­giň be­ýik nus­ga­sy­dyr. Bu bolsa oňa bo­lan yh­la­syň, söý­giň bi­len bag­ly­dyr.

Hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­mu­şy­ndan söhbet açýan tä­sir­li jüm­le­ler mil­le­tiň ese­ri­ne öw­rü­lip, ýürek­ler­de ba­ky ýa­şa­ýar. Mag­tym­gu­ly­nyň ede­bi mi­ra­sy du­ry aka­ba­ly, tä­miz göz­baş­ly çeş­me­dir. Her bir türk­men maş­ga­la­syn­da Mag­tym­gu­lynyň goş­gu­la­ryn­dan bil­me­ýän adam ýok bol­sa ge­rek. Çün­ki akyl­dar şa­hy­ryň goş­gu­la­ry ne­sille­ri mil­li ruh­da ter­bi­ýe­le­mek üçin gym­mat­ly gol­lan­ma­dyr. Mu­nuň özi be­ýik nus­ga­wy şa­hyry­my­zyň türk­men hal­ky­nyň öňün­de bi­ti­ren hyz­mat­la­ry­nyň örän ulu­dy­gy­ny gör­kez­ýär.

Wa­tan bäh­bi­di­ni il-halk bäh­bi­di bi­len bagla­nyş­dyr­ýan, hal­kyň er­kin dur­mu­şy ug­run­da gaý­rat­ly gö­re­şen ýi­git­le­ri wasp edip, ga­ra nebis­le­ri­ne hyz­mat eden na­mart­la­ry, gor­kak­la­ry bol­sa pug­ta ýaz­gar­ýan us­sat şa­hy­ryň her se­ti­ri ýaşlar üçin terbiýe mekdebidir. Ol «Türk­meniň», «Gür­ge­niň», «Türk­men bi­na­sy», «Ili gözlär», «Bi­lin­mez» ýa­ly en­çe­me goş­gu­la­ryn­da wa­tan­sö­ýü­ji­li­giň be­lent nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär. Ol şu hi­li eser­le­ri bi­len adam­lar­da öz ýur­du­na, ili­ne söý­gi, gu­wanç duý­gu­la­ry­ny dö­re­dip­dir. «Ýü­rek­den aý­dy­lan söz­ler ýü­re­ge ýe­ter» diý­lişi ýa­ly, şa­hy­ryň her sö­zi kö­ňül tä­ji­ne öw­rül­ýär.

Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň dün­ýä ede­bi­ýa­tynyň al­tyn ha­zy­na­sy­na gi­ren goş­gu­la­ry çe­perçi­li­gi, ma­ny taý­dan çuň­lu­gy, pi­kir go­ýa­zy­ly­gy, mil­li maz­mu­na baý­ly­gy, yn­san­per­wer ide­ýala­ry goz­gaýan­dy­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýar. Alym Ar­ka­da­gy­my­z: «Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy aja­ýyp eser­le­ri dö­re­den, hal­ky­my­zyň müň­ýyl­lyk­la­ryň do­wa­myn­da ke­ma­la ge­len pel­se­pe­si­ni, kal­bynyň owa­zy­ny, is­leg-ar­zuw­la­ry­ny dün­ýä ýa­ýan be­ýik söz us­sa­dy­dyr. Akyl­dar şa­hy­ry­my­zyň ag­zy­bir­li­ge, je­bis­li­ge, yn­san­per­wer­li­ge ça­gyrýan aja­ýyp şy­gyr­la­ry­ny hal­ky­myz ru­hy ýö­rel­ge, dur­muş ka­nu­ny hök­mün­de ka­bul edip­dir» diýip, uly buý­sanç bi­len bel­le­ýär. Bu bol­sa Magtym­gu­ly­nyň goş­gu­la­ry­ny okan her bir yn­sa­nyň dur­muş­da ga­bat gel­ýän iň çyl­şy­rym­ly ýol­lardan baş alyp çyk­mak­ly­gyň aý­dyň ýol­la­ry­ny tap­jak­dy­gy­na yna­my has-da art­dyr­ýar.

Akyldaryň öl­mez-ýit­mez goş­gu­la­ryn­da­ky öň­den­gö­rü­ji pel­se­pe­wi pi­kir­ler di­ňe bir döwre, bir hal­ka de­giş­li bol­man, eý­sem, äh­li hal­ka, äh­li döw­re de­giş­li­dir. Asyr­lar ge­çen-de bol­sa, şa­hy­ryň hal­ky­na, gel­je­giň be­lent sep­git­le­ri­ne, ýol-ýo­da­la­ry­na ar­zu­wy:

Gur­du­gym as­lyn­da bil­gil, bu ze­mi­niň my­hy­dyr,

Erer ol erkin mydam, budur türkmen binasy» –

diýen öň­den­gö­rü­ji­lik­li se­tir­le­rin­de jem­le­nen­dir.

Mag­tym­gu­ly­nyň şy­gyr­la­ry­nyň di­ňe bir ma­ny­sy däl, eý­sem, çe­per­çi­lik se­riş­de­le­ri, dil baý­lyk­la­ry ha­kyn­da hem bel­le­mek gerek. Goş­gu­la­ryň çe­per­çi­lik taý­dan kämilligi, türkmen diliniň söz baýlyklaryndan ýerlikli peýdalanylmagy olaryň hal­ka tä­sir­li bol­magyna getiripdir. Şeý­le­lik­de, pel­se­pe­wi pi­kirler, dür­dä­ne se­tir­ler saz­la­şyp, ma­ny-maz­muny has-da be­len­de gö­te­rip­dir. Şeý­le us­sat­lyk bol­sa Wa­ta­nyň was­py­ny ýe­tir­me­giň be­lent nus­ga­sy­ny gör­ke­zip­dir.

Umu­man, şa­hyr iň oňat hä­si­ýet­le­ri — watan­sö­ýü­ji­li­gi, mert­li­gi, mer­da­na­ly­gy, gaý­duwsyz­ly­gy sö­züň do­ly ma­ny­syn­da, dö­re­di­ji­li­gi­ne siň­di­rip­dir. Şo­nuň üçin hem bu oňat hä­si­ýetle­ri wa­gyz ed­ýän goş­gu­lar asyr­lar­dan-asyr­lara aşyp, ba­ky ýa­şa­ýar. Adam­za­dyň köň­lün­de ýag­şy­ly­gy oýar­ýar, kalp­la­ry nur­lan­dyr­ýar. Mil­li ýö­rel­ge­le­ri­mi­ziň ro­waç­lan­ma­gy­na, ýaş ne­sil­le­ri wa­tan­sö­ýü­ji­lik ru­hun­da ter­bi­ýe­leme­gi­mi­ze düýpli oňyn tä­sir ed­ýär.

Maýsa KURBANOWA, Mary welaýat prokurorynyň Hukuk üpjünçiligi boýunça uly kömekçisiniň wezipesini ýerine ýetiriji, 1-nji derejeli ýurist.